Eleştriel Düşünce Egzesizleri: Kötü Tasarım

ELEŞTİREL DÜŞÜNCE EGZERSİZLERİ : KÖTÜ TASARIM

Yazar, Mustafa Ajlan ABUDAK

Bu yazımızda Darwincilerin ve ateistlerin ağızlarına sakız olmuş kötü tasarım konusunu ele alacağız. Ülkemizde akademik ortamlarda görülen güzide Darwincilerin, bu konuda yazdığı birçok sığ makaleyi internette bulup okuyabilirsiniz. Hatta dileyen Academicearth’den Stephen C Stearns’in Yale’de verdiği dersleri izleyerek benzer argüman inşasına rastlayabilir.

Önümüzdeki iki makalede bunlara genel bir cevap verip bu iddiların temelden yanlış çıkarımlar içerdiğini göstermeye çalışacağım. Kötü tasarım iddialarının aslında, sığ akıl yürütmelerden kaynaklı bilgi çarpıtmaları olduğunu gösterebileceğimi umuyorum.


Sorgulama : Biyolojide kötü tasarımı şu koşullarda fark edebiliriz……….
1.) Bir şeylerin bizim tasarlayacağımız gibi tasarlanmamış olmasıyla.
2.) Tasarımda bir kusuru keşfettiğimizde.
3.) Daha iyi bir tasarım hayal ettiğimizde.
4.) Tasarım bilinen tasarım ilkelerine ters düştüğünde.
5.) Tasarımcının bağımsız bilgisine haiz olmadan gerçekleştiremeyiz.
Şu aşağıdaki madde üzerinde düşünüp tartışalım.

Analiz :
 5. ) Tasarımcının bağımsız bilgisine haiz olmadan gerçekleştiremeyiz.
Şimdi birkaç hipotetik durumu inceleyerek bunun niçin öyle olduğuna bakalım.

1. Senaryo: Amaç
   

Bir grup mağara adamı kağıttan bir uçak ve 1:30 ölçeğinde model bir WWII P-51 Mustang keşfeder. Asil atalarımız kurdukları analoji yardımıyla birden bu iki nesnenin de çevrede uçan kuş adlı diğer nesnelerle birçok karakteristik özelliği paylaştığını çıkarımını yapar. Daha sonra aracı uçurumdan aşağıya iterek onun vadi tabanına çakılışını düş kırıklığına uğrayarak izlerler. Daha sonra ellerindeki kağıt uçağı fırlatırlar ve kağıdın havada süzülüşünü büyük bir heyecan ve çığlıklarla sevinç içinde izlerler. İçlerinden birisi ”Mustang ne kötü bir tasarım” diye düşünür. Bunu yaparken nesnenin yapılış amacını yanlış değerlendirdiğinin farkında değildir.
2. Senaryo: Ereksellik (sonunda gerçekleştirilmek istenen )

Mağara adamlarımız bu sefer bir uzay mekiğine rastlarlar. Bu sefer bunun uçuş amacıyla tasarlandığı şeklinde doğru bir tahminde bulunurlar. Anahtarı çevirdiklerinde birden kontrol panelinde yanan ışıklardan dolayı zevkle homurdanırlar. Daha sonra yine bu sefer kendilerinden daha emin olarak uçurumdan uzay mekiğini iterler ve vadi tabanında tekrar çakılışını izlerler. ” Haydaaa! Buda kötü tasarımmış” diyerek kahkahayı basarlar. Aslında tasarımcının nesnede gerçekleştirdiği ereksel sonucu yanlış değerlendirerek eğlenmişlerdir.

İrrasyonel tasarım kötü tasarım değildir.

Mağara adamlarımız probleme amaç ve erekselliği tahmin etmeye çalışarak yaklaştılar ve daha sonra kendi tahminleri ile nesneleri karşılaştırdılar. Bu senaryoda aslında tüm cevaplar eşit derecede doğru ya da yanlıştır. P- 51 Mustang modeli bizim onun gaye veya maksadı üzerine yaptığımız tahminimize göre iyi ya da kötü bir tasarımdır.
Öyleyse bizler nasıl irrasyonel tasarım ve kötü tasarım arasındaki karışıklığı ayırabiliriz?
Bunu yapmak için ilk önce tasarımın irrasyonel ve rasyonel özelliklerine bakmamız gereklidir. Ancak DAHA SONRA bu rasyonel ve irrasyonel özelliklere bakıp bu konuda bir karar verebiliriz.
Fakat bizler irrasyonel tasarımları kusurlar ve hatalar olarak bakmıyor muyuz? Eğer bir şeyleri tasarlamak için daha iyi bir tasarım yolu önerebilirsek ne olur? Eğer bir şeyde açıkça kusurlar buluyorsak, ona haklı olarak kötü tasarım diyemez miyiz? Mağara adamlarımızın da benzer fikirleri vardı. Belki de uzay mekiğinden tonlarca demiri atıp onu iyi tasarımlanmış rasyonel bir tasarım olan kâğıttan uçak şekline sokabiliriz öyle değil mi…?
Uzlaştırılmış bir tasarım kötü bir tasarım değildir. Neden mi? Çünkü tasarımlar daima bir uzlaşmadır. En uygun (optimal) istikrar ve manevra kabiliyetine sahip olan bir uçak asla var olmayacaktır. Hatta en uygun ağırlığa ve güce sahip bir uçakta olmayacaktır. Daima gerçekleşecek olan tasarım ilkeleri ile amaç ve erekselliğin yapısal içerik, çevre ve gereksinimlerle uzlaşmasından ortaya çıkan tasarımlardır. Birileri uzay mekiğine bakıp onun manevra kabiliyeti eksiliği sebebiyle bunu bir tasarım hatası kabul edip uzay mekiğini ”kötü bir tasarım” olduğu çıkarımında varabilir. Fakat amaç ve ereksellik bizlere uzlaşmanın oldukça rasyonel nedenler için gerçekleştirildiğini göstermektedir. Ve daha da önemlisi, tasarımlarda daima bir uzlaşmanın bulunduğunu anlayabiliriz, tasarımlarda daima bir irrasyonelliğin bulunması da tam bu yüzdendir.
Bu konuda omurgalı gözünü incelemek cezp edici bir örnekleme olabilir. Optik sinirlerin retinanın önüne yerleştiriliş olması irrasyonel bir tasarımdır bu sebeple de ”kötü bir tasarımdır” . Fakat yine gördüğümüz gibi, elimizde amaç ve erekselliğe dair bir bilgi olmadan bu tasarımın iyi ya da kötü olduğuna dair bir çıkarım yapamayız.
Tasarımda rasyonel özellikler bulmak için doğru yaklaşım (retinayla olan sinir bağı için) amaç ve erekselliğin belirlenip senaryonun ona göre inşa edilmesi gereklidir.
İyi? Kötü? Kim bilir?
Rasyonel? İrrasyonel? Bir tasarımda her ikisini de bulmayı bekleriz.
Akıllı Tasarım? Eğer bulduğumuz rasyonel ve irrasyonel özelliklerin kendilerini amaç ve erekselliğe bağlayan bir senaryo oluşturduğu görüyorsanız , araştırın ve eleştirisel düşüncenizi kullanarak karar verin.


Kaynak;
Telic Toughts
by chunkdz
http://akillitasarim.wordpress.com/2010/07/27/elestirel-dusunce-egzersizleri-kotu-tasarim/